فيزيوتراپي يکي از رشته هاي توانبخشي است و به مجموعه اقداماتي گفته مي شود که براي يک فرد معلول يا بيمار انجام مي شود تا شخص بتواند از نظر جسمي - رواني - اجتماعي حداکثر توانائي و استقلال خويش را بدست آورد و زندگيش را به حد طبيعي نزديک سازد.
کلمه فيزيوتراپي از دو بخش تشکيل شده است فيزيو به مفهوم عوامل فيزيکي و تراپي به معناي درمان . فيزيوتراپي در واقع همان طب فيزيکي است و بر خلاف رشته هاي ديگر طب که از داروها و مواد شيميائي براي درمان بيمار استفاده مي کند از عوامل فيزيکي و مکانيکي جهت درمان نياز نيازمندان بهره مي برند.
فيزيوتراپي مي تواند جهت توانبخشي و نجات بيماران به عنوان يکي از بازوهاي توانمند تيم پزشکي وارد عمل شود و جامعه ما را از زمين گير شدن و ناتوان شدن گروهي از جوانان و سالمندان که به دليل تصادفات و حوادث ناگوار و کهولت سن مشکل پيدا مي کنند رهايي بخشد.
فيزيوتراپي، شاخه اي از پزشکي است که در آن براي توانبخشي بيماران از عوامل فيزيکي مثل گرما، سرما، الکتريسيته، نور و عوامل مکانيکي و ورزش استفاده مي شود.
بسياري از حوادث باعث مي شوند که اندام حرکتي انسان از حرکت بايستند گرچه اين ايستايي موقت باشد اما آسيب هاي آن دراز مدت و در برخي اوقات بهبودي کامل حاصل نمي شود. نبايد از نظر دورداشت که حرکت براي بعضي از اندام ها مانند دست و پا همانند اکسيژن ضروري و حياتي است. کاري که فيزيوتراپ انجام مي دهد به جريان انداختن حرکاتي است که بنابر اتفاق دچار آسيب شده اند فيزيوتراپ با انجام حرکاتي که مبناي علمي دارد و استفاده از ابزاري که جريان حرکت را تسهيل مي نمايد به خدمت رساني مي پردازد در واقع فيزيوتراپ فردي است با قابليتهاي فردي بالا چه از نظر جسمي، چه از نظر روحي. چون فيزيوتراپ کسي است که توان دوبارهاي را به شخص بيمار ميبخشد. داشتن حوصله و عشق و علاقه به کار تنها راه انتخاب اين رشته است. فيزيوتراپيست با استفاده از يک سري وسايل مثل ابزارهاي الکترونيکي و حرکات ورزشي در جهت رفع معلوليت و افزايش کارآيي عضلات و اعصاب تلاش ميکند.
رشته فيزيوتراپي داراي بخشهاي مختلفي است.در بخش الکتروتراپي فيزيوتراپيست با استفاده از عوامل فيزيکي مانند اشعه مادون قرمز و درمان بيماران ميپردازند. در بخش مکانوتراپي با استفاده از وسايل مکانيکي مانند قرقره و دستگاه هاي بدنسازي به درمان بيماران ميپردازند، در بخش هيدروتراپي (آب درماني) با استفاده از خواص آب به درمان بيماريها ميپردازد.
طول دوره کارشناسي در اين رشته ۴ سال ميباشد. استفاده از کره، نور، الکتريسيته، آب، ليزر و حرکات مکانيکي ابزار يک فيزيوتراپ است. اين رشته نحوه استفاده از اين ابزار را براي بهبود بيمار آموزش ميدهد.
اين رشته داراي سه مقطع تحصيلي کارشناسي پيوسته، کارشناسي ارشد ناپيوسته و دکتري است. در مقطع کارشناسي داراي گرايش نبوده و مدت تحصيل تحصيل در دوره کارشناسي ۴ سال و در دوره کارشناسي ارشد ۲ سال ميباشد.
فارغ التحصيلان كارشناسي فيزيوتراپي ميتوانند در رشتههايي مانند فيزيوتراپي، علوم تشريح، آناتومي، فيزيولوژي و ... ادامه تحصيل دهند.
فارغ التحصيلان اين رشته ميتوانند در بيمارستانها، سازمان بهزيستي،هلال احمر، کلينيکهاي توانبخشي و سازمانهاي مربوط به توانبخشي مشغول به کار شوند. همچنين فارغ التحصيلان ميتوانند مطب و مراکز توانبخشي خصوصي تأسيس کنند.علاقهمندي شرط مهمي براي موفقيت و ادامه تحصيل در اين رشته ميباشد.
به دليل ارتباط نزديک و تنگاتنگ با بيماران و معلولان، داشتن صبر و حوصله و همچنين عشق و علاقه به اين کار مهم ميباشد.
فيزيوتراپيست با به حداقل رساندن عوارض بيماريها و درمان آنها و نيز از بين بردن عوامل محدود کننده و ناتوان کننده در جهت مستقل نمودن بيمار در طول زندگي تلاش و به طور خلاصه هدف فيزيوتراپي مستقل نمودن بيمار در طول زندگي مي باشد.
براي درمان بيماران با روشهاي فيزيکي يک متخصص فيزيوتراپي ابتدا با قسمتهاي مختلف بدن آشنا شده سپس ساير موارد فيزيکي درمان و تک تک روشهاي آن را مثل الکتروتراپي - ترموتراپي ورزش درماني و روشهاي درمانهاي دستي (موبيليزاسيون) را فرا مي گيرد.
بدين منظور واحدهاي درسي دانشجويان به گونه اي تنظيم شده که ابتدا هر دانشجو با ساختمان طبيعي بدن و نحو کار دستگاهي مختلف آشنا شود (واحد آناتومي و فيزيولوژي ) سپس بيماريهاي مختلف ارتوپدي -اعصاب - تنفسي و روماتيسمي و غيره را فرا ميگيرد. همزمان با آنها واحدهايي در رابط با نحوه حرکت بخشهاي مختلف بدن (کينزيولوژي - بيومکانيک ) و روشهاي الکتروتراپي و حرکت درماني و تکنيکهاي خاص آن ارائه مي شود هدف از اين دوره تربيت افرادي متعهد و متخصص است که پس از طي يک دوره کارشناسي فيزيوتراپي بتواند بر اساس تشخيص پزشکي درمان فيزيکي را بعهده بگيرند.
با توجه به هدف فيزيوتراپي ، موارد كاربرد اين رشته به راحتي مشخص مي شود به اين صورت که هرگاه عوامل محدود کننده و ناتوان کننده وجود داشته باشد فيزيوتراپيست با از بين بردن آنها ، بيمار را در رسيدن به هدف توانبخشي کمک مي كند.در اينجا به طور اختصار جهت آشنايي بيشتر به موارد زير اشاره مي کنيم:
از جمله موارد ارتوپدي که مي توان در آنها با فيزيوتراپي مفيد واقع بود عبارتند از :
بيماري هاي مفاصل و بافت نرم را اصطلاحا بيماري هاي روماتولوژي مي نامند و فيزيوتراپي در بيماران روماتولوژي مي تواند جهت کاهش درد و کاهش تورم و التهاب و نيز جلوگيري از پيشرفت عوارض بيماري و بدست آوردن حداکثر کارايي دوباره از مفصل مفيد واقع شود . اين بيماري ها عبارتند از : پولي ميوزيت (التهابي است که در عضلات ايجاد مي شود)، در ماتوميوزيت (تارهاي عضلاني و پوست ملتهب مي شود)، اسپونديليت انکيليوزان (التهاب ستون فقرات و بافت هاي مجاور آن) آرتريت روماتوئيد (التهاب مفاصل، رباط و کپسول مفصلي) و بيماري هايي مثل آرتروز زانو، ران و ستون فقرات، و اختلافات ديگر مثل بورسيت، کپسوليت، تندونيت، تنوسينويت، آرتريت ها و آرتروزها، سندرم بهجت و غيره.
با توجه به اينکه در بيماران اعصاب، عضلات بيمار گرفتار مي شوند. فيزيوتراپي جهت تقويت عضله و راه اندازي بيمار موثر مي باشد. اين بيماري ها عبارتند از : بيماري هاي عفوني مغز يا سيستم عصبي مثل آبسه مغزي، سرخجه، سيفليس، مننژيت، فلج اطفال و غيره و بيماري هاي عروق مغز مثل سکته مغزي، تومورهاي سيستم عصبي مثل تومور مغز، تومور مخچه، تومورهاي نخاع و ضايعات ديگر همچون: ضايعات نخاع، ضايعات اعصاب و اعصاب محيطي و غيره.
قريب به ۱۰% از کودکاني که به دنيا مي آيند دچار نوعي از معلوليت مي باشند که با فيزيوتراپي به موقع مي توان در معلوليت موجود اقدامات موثري را انجام داد . اين معلوليت ها عبارتند از : فلج مغزي، فلج اطفال، فلج زايماني (ارب پالزي)، تور تيکولي (کودکاني که با گردن کج به دنيا مي آيند)، اختلال در مچ پا (مثل کف پاي صاف، و پا چنبري و غيره).
فيزيوتراپي در بيماري هاي زنان را با هدف کاهش درد و از بين بردن برخي عفونت ها و چسبندگي ها که در بافت هاي مختلف دستگاه تناسلي ايجاد مي شود و نيز تقويت عضلات ناحيه شکم و اطراف لگن انجام مي دهند. اين موارد عبارتند از : کمر درد که منشا آن بيماري هاي زنان است، ضعف عضلات ناحيه شکم و لگن و بيمار هاي التهابي و در برخي از جراحي هاي دستگاه تناسلي زنان و غيره.
در حال عمومي بيماران و جلوگيري از ايجاد و کنترل و حفظ دامنه حرکات مفاصل اطراف محل عمل براي از بين بردن درد و جسبندگي و محدوديت حرکتي مي توان از فيزيوتراپي استفاده کرد .اين موارد عبارتند از : سوختگي ها و در برخي اعمال جراحي در ناحيه فک و صورت.
در بيماري هاي پوستي مي توان با کاهش درد به بهبودي سريع و بهتر صدمات پوستي کمک کرد . اين بيماري هاي پوستي عبارتند از: سوختگي پوست و زنا و آکنه و لوپوس و در اعمال جراحي پلاستيک و اعمالي که براي زيبايي انجام مي شود با کنترل چسبندگي محل عمل و غيره.
با توجه به اينکه وقتي بيماران عزيز در بيمارستان بستري مي شوند از هر گونه حرکت عاجزند و به دنبال آن خشکي مفاصل و ضعف عضلات و نيز تجمع ترشحات درريه و نيز بيماريهاي زخم بستر آنها را تهديد مي کند و براي پيشگيري از بوجود آوردن اين مشکلات لازم است بعد از تجويز پزشک هر روز حداقل يک نوبت فيزيوتراپيست با انجام حرکات فعال و غيرفعال و نيز تمرينات تنفسي و همچنين با ارائه راهنمايي هاي لازم از به وجود آوردن گرفتاري بيشتر پيشگيري کند و زمينه لازم براي توانبخشي بيمار را فراهم نمايد.
فيزيوتراپي در بيماران تنفسي شامل اصلاح الگوي تنفسي ، تقويت عضلات سيستم تنفسي و تخليه ترشحات داخل ريه و مجاري تنفسي و همچنين تحريک رفلکس سرفه و آموزش روش هاي تنفسي و تمرينات تنفسي مي باشد و همچنين آموزش وضعيت هاي خاص براي تخليه ترشحات از ريه مي باشد. فيزيوتراپي دربيماران قلبي شامل : بهبودي وضعيت بيمار و نيز افزايش کارايي سيستم قلبي عروقي که از آن جمله مي توان به : جراحي در ناحيه قفسه سينه، ضعف در عضلات سيستم تنفسي، شکستگي دنده ها، بيماري هاي تنفسي مثل پنوموني يا ذات الريه، آمبولي ريه، آبسه ريه، برونشکتازي، آتلکتازي، برونشيت مزمن، آمفيزم و آسم و سرطان عناصر تنفسي و نيز بيماري هايي همچون ايسکمي قلبي، ترومبوفلبيت، واريس و غيره اشاره كرد.
با توجه به اينکه سالمندان عزيز با بالا رفتن سن و کاهش فعاليت روزانه دچار ضعف و ناتواني مي شوند لازم است زير نظر فيزيوتراپيست ماهر به حرکت ورزشي ادامه داده و از بروز مشکلات پيشگيري نمايند.
در پايان اشاره به اين نکته ضروري است که يکي از دلايل ثمر بخش بودن درمان بيماران در کشور هاي پيشرفته وجود ارتباط تنگاتنگ بين پزشک معالج از قبيل: جراح ارتوپد، جراح اعصاب، داخلي اعصاب، متخصص روماتولوژي، متخصص قلب و عروق و متخصص ريه و جراح و ....... با ساير کادر درمان همچون تيم توانبخشي (فيزيوتراپيست) مي باشد بنابرين اگر روزي بتوانيم بين پزشک معالج و فيزيوتراپيست ارتباط تنگاتنگ درماني را بيش از پيش تقويت کنيم فيزيوتراپي مي تواند گام بلندي را در درمان فيزيکي بيماران سکته مغزي، فلج اندام ها، آرتروز زانو، ضايعات مفاصل و ستون فقرات و عوارض شکستگي، ضايعات نخاعي، بيماران قلبي و عروقي و ريوي و ... بردارد.
الکتروتراپي : توسط دستگاههاي گوناگون الکتريکي درد بيمار کاهش يافته و پروسه ترميم بافتها را سرعت مي بخشد در اين روش از موارد زير استفاده مي شود:
الف) امواج مادون قرمز و ماوراء بنفش
ب) تحريکات الکتريکي پوستي
ج) امواج مافوق صوت
د) ميدانهاي الکتريکي و مغناطيسي
ه) ليزر
2- حرکت درماني : حرکت دادن قسمتهاي مختلف بدن بوسيله خود بيمار يا متخصص فيزيوتراپي حرکت درماني ناميده مي شود اين روش درماني مورد استعمال وسيعي براي معالجه ضايعاتي بدن دارد خصوصاْ مدت زماني که بيمار بستري است بايستي حرکت را شروع نمود تا از خشک شدن مفصل و سفت شدن مفصلهاي جلوگيري نمود.
ماساژ : يکي از قديمي ترين روشهاي درماني است که توسط متخصص فيزيوتراپي به کمک دست يا از طريق دستگاه ماساژ الکتريکي صورت مي گيرد.
آبدرماني يا هيدروتراپي: در اين روش از آب به شکل استخر يا حوضچه هاي آب گرم يا آب معدني و ........ استفاده مي شود.
دوره کارشناسي فيزيوتراپي ۴ سال بوده و دانشجو براي فارغ التحصيلي لازم است در ترم آخر در يکي از زمينه هاي فيزيوتراپي مطالبي را به صورت تحقيق و يا گردآوري با راهنمائي اساتيد اين رشته تهيه نموده و آن را به عنوان رساله خويش جهت استفاده دانشجويان و ساير متخصصين اين رشته ارائه نموده و سپس امتحان جامع فيزيوتراپي را با موفقيت بگذراند.
تعداد کل واحدهاي درسي ۱۳۵ واحد :
این رشته زیرگروه 1 گروه آزمایشی علوم تجربي بوده و نوع گزینش آن قطبي بوده و براي دوره روزانه از هر جنسيت حداقل % 30 پذيرش خواهند داشت درصورتيكه براي ساير دانشگاه ها پذيرش بصورت رقابتي خواهد بود
برای قبولی راحت تر در این رشته باید به ضرایب دروس تخصصی توجه بیشتری داشته باشید
زمین شناسی | ریاضیات | زیست شناسی | فیزیک | شیمی |
ضریب 0 | ضریب 2 | ضریب 4 | ضریب 2 | ضریب 3 |