علاوه بر رشته پزشکی و دندانپزشکی که از پر طرفدار ترین رشته های گروه علوم پزشکی به شمار می روند “رشته داروسازی ” را هم می توان جزو رشته های بسیار پر طرفدار گروه علوم پزشکی قرار داد. رشته داروسازی همان گونه که از نامش مشخص است نقش مهمی در رابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و همچنین میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحران های بیماری زا ایفا می کند.
فرموله کردن ماده یعنی تبدیل ماده به قرص، کپسول، شربت و … که برای بیمار قابل مصرف باشد هم از دیگر نقش های یک دکتر داروساز می باشد. طول دوره تحصیل برای دانشجویان داروساز بین 5 تا 6 سال بوده و ابتدا مقطع دکتری عمومی را می گذرانند.سپس دانشجویان باید به مدت 2 سال، دوره طرح نیروی انسانی را گذرانده و پس از آن بسته به میل و رغبت خود در آزمون دکتری تخصصی شرکت نمایند.
علاوه بر موارد مذکور، رشته داروسازی در برنامه ریزی برای حل مسائل مرتبط با دارو و سلامت در سطح ملی، پیشگیری از سمیت و عوارض جانبی داروها و اطلاع رسانی داروها، شناخت کامل خصوصیات داروهای موجود در فارماکوپه دارویی و راهنمایی بیماران و مشاوره پزشکان در استفاده درست از داروها و دیگر موارد مرتبط با دارو درمانی هم نقش دارد. هدف از ارائه و تدریس رشته داروسازی، تربیت افراد مستعدی است که توانایی کشف خاصیت مواد مختلف در تامین سلامت جامعه را داشته و بتوانند به بهینه ترین شکل ممکن ، بهترین محصول را عرضه کنند. به موازات این تلاش دسته جمعی، نیاز به کشورهای دیگر جهت وارد نمودن دارو و عرضه آن ها با قیمت های بسیار گزاف نیز کاهش یافته و می توان به استقلالی در این زمینه دست پیدا کرد. از سوی دیگر، ممکن است با پیشرفت روزافزون داروسازان کشور، امکان صادر کردن دارو نیز به وجود آمده و از این طریق، موجبات بهبود چرخه اقتصادی کشور هم فراهم شود. علاوه بر اهداف فوق می توان به :
*آشنایی با تحقیقات علمی و عملی در رابطه با علوم دارویی
*تشخیص نیازهای عمومی آموزشی و پژوهشی به منظور تفهیم علم داروسازی و عوامل مربوط به آن
*تقویت دانش و توانایی ها در زمینه های ختلفی مانند تولید لوازم بهداشتی و آرایشی، توانایی اداره داروخانه ها، ساخت دارو، کنترل کمی و کیفی محصولات و … نیز اشاره کرد.
حیطه شغلی رشته داروسازی از تنوع زیادی برخوردار است. یک داروساز می تواند در صنايع داروسازی و کارخانههای آرايشی ـ بهداشتی مشغول به کار شود یا در یک داروخانه به دریافت نسخه های پزشکان و آماده کردن داروهای تجویزی به بیماران بپردازد.
در بخش های تحقیقاتی داروساز می تواند با مطالعه پيرامونی در خصوص الگوی مصرف داروها و نوع بيماريهای منطقه، به افزايش سطح آگاهی عمومی و بهینه سازی مصارف دارویی در آن منطقه مشخص، كمک نمايد. در کارخانجات داروسازان عهده دار وظایفی مانند بررسی کیفیت داروها و نظارت بر اجرای فعالیتهای آزمایشگاهی و ساخت دارو ها در واحدهای تولیدی دارو هستند.
در داروخانه ، داروساز به عنوان مسئول فنی بر اجرای امور نسخه پيچی و راهنمایی مراجعین نظارت دارد. همچنین داروساز به عنوان مشاور دارویی پزشکان، پرستاران و بیماران آنها را در انتخاب و مصرف صحيح داروها راهنمایی می نماید.
رشته داروسازی یکی از سه رشته برتر و محبوب گروه آزمایشی تجربی است
1- درنقش خدماتی می توانند در داروخانه به عنوان مسئول اجرای امور نسخه و راهنمایی متقاضیان خدمات دارویی نظارت داشته باشند.
2- درنقش خدماتی می توانند در داروخانه بیمارستان به عنوان مسئول نظارت بر اجرای امور نسخه پیچی و تامین داروهای بخش های مختلف بیمارستان و راهنمایی متقاضیان خدمات دارویی نظارت داشته باشد.
3-در نقش مشاوره می توانند در داروخانه اعم از شهری و بیمارستانی در انتخاب و مصرف صحیح داروها به بیماران و پزشکان کمک نمایند.
4-در نقش مشاوره با ارائه اطلاعات صحیح به پزشک و بیمار باعث کاهش عوارض سمی و جانبی داروها گردد.
کسانی که در رشته داروسازی مشغول به کار هستند می توانند در سازمان ها و موسسات دارویی تحت عنوان مدیران قسمت فعالیت کنند. همین طور می توانند در ارتباط بین کارخانه های داروسازی با مرکز تولید دارو و مسئول مجری فعالیت کنند و مسئول فنی نظارت و کارخانه های داروسازی باشند.
افراد داروساز می توانند به عنوان شخصیت پژوهشی با توجه به اهدافی که دنبال می کند در مورد اثر مصرف دارو مطالعه داشته باشند و همچنین می تواند با مطالعه نوع بیماری ها و افزایش آگاهی پزشکان در مورد بیمار کمک کنند و همینطور می توانند به قسمت پژوهشی کارخانه داروسازی نیز خدمات ارائه دهند.
- مهارت بازاریابی و فروش
- مهارت در علم ریاضی به دلیل محاسبات دارویی در زمان ساخت و تهیه دارو
- مهارت در ارتباط با مراجعین، اعضای کادر درمان و شرکت های دارویی
- توانایی راهنمایی و آموزش دیگران
- آشنايی با مراجع و رفرانس های داروسازی و علوم دارويی
حیطه شغلی رشته داروسازی از تنوع زیادی برخوردار است
پس از اخذ مدرک دکترای عمومی داروسازی به شرط داشتن معدل کل بالاتر از ۱۵، دانشجو مي تواند در امتحان دوره تخصصی شرکت کند. دانشجويان پذيرفته شده در دوره تخصصي بسته به گرايش تحصيلی خود، واحدهاي گوناگون و متنوع ديگری را (تقريبا ۴۰ واحد) در سطح پيشرفته و تخصصی می گذرانند که بخش عمده آن پايان نامه تخصصی است. قبل از انتخاب پايان نامه تخصصی، دانشجو بايد در امتحان جامع تخصصی که در سطح کشور برگزار می شود نمره قبولی را کسب نمايد.
سرانجام پس از نگارش و دفاع از پايان نامه به اخذ مدرک دکتراي تخصصي (Ph.D) نايل مي آيد.
رشته هاي تخصصي دارو سازی که در حال حاضر در داخل کشور ارايه می گردند عبارت است از: شيمي دارويي، دارو سازی، مفردات پزشکي، فارماسیوتیكس(Pharmaceutics)، فارماکوگنوزی(Pharmacognosy)، مواد خوراکی و آب شناسی، فرآورده های آرايشی و بهداشتی، داروسازی بيمارستانی، فرآورده هاي بيولوژيک، زهرشناسی. علاوه بر رشته های ياد شده، فارغ التحصيلان رشته دارو سازي عمومی می توانند در تخصص های علوم پايه پزشکی نظير: بيوشيمی، انگل شناسی پزشکی، ميکرب شناسی پزشکی، فيزيولوژی، آمار حياتی، تغذيه، ايمونولوژی، ويروس شناسی و ژنتيک نيز شرکت نمايند.
افرادی که در رشته دارو سازی فارغ التحصیل میشوند میتوانند در کارخانه های داروسازی مانند صنعت ساخت کنترل دارو همچنین در واحدهای تهیه لوازم آرایشی و بهداشتی و یا در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور فعالیت داشته باشند. از جمله کارهای دیگری که می توانند انجام دهند ارائه دادن خدمات دارویی به بیمارستانها و داروخانه ها و مرکز های آرایشی بهداشتی و خدمات درمانی است. همچنین میتوانند در بخش معاونت دارو و غذا مدیریت بازرسی و سیاستگذاریهای دارویی در مراکز دانشگاهی و پژوهشگاه ها فعالیت داشته باشند و بعد از کسب تجربه لازم و سرمایه کافی می تواند برای خود داروخانه تاسیس کنند.
از مقدار دریافتی افراد فارغ التحصیل داروسازی اطلاعات مناسبی در دسترس نیست اما کسانی که در بخشهای دولتی استخدام شدهاند مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق خود را دریافت می کنند و افرادی که در قسمت خصوصی مشغول فعالیت هستند با توجه به میزان تحصیلات تخصص و سابقه خودشان درآمدهای متفاوتی دارند.
یادگیری علم شیمی با واحد شیمی عمومی آغاز و در ترم های بعد، واحدهای شیمی آلی و شیمی تجزیه، دانشجو را برای آموختن علم شیمی داروئی، که از پایه های علم داروسازیست، آماده می کند.
هدف از تدریس دروس تشریح و بافت شناسی، فیزیولوژی، ایمونولوژی، انگل شناسی و میکروب شناسی نیز، ایجاد آمادگی ذهنی کافی برای درک بهتر دروس فارماکولوژی و دارو درمانی می باشد.
از ابتدای سال سوم، یادگیری علوم فارماکولوژی، فارماسیوتیک و فارماکوگنوزی آغاز می شود. علم فارماکولوژی به بررسی اثر داروها بر بدن و نحوه عملکرد آنها می پردازد. فارماسیوتیکس و فیزیکال فارماسی مربوط به نحوه ساخت داروها در صنعت ، مواد جانبی به کار رفته در اشکال مختلف داروها و علت کاربرد هر یک از آنها است. علم فارماکوگنوزی نیز ، آشنایی با خواص داروئی گیاهان است. این علوم هر یک به شکل جامع از سال سوم تا انتهای سال پنجم، تدریس می شوند.
از واحدهای درسی دیگر، آنالیز دستگاهی است که نحوه کار با دستگاه های شناسایی عناصر و مولکول ها و چگونگی تفسیر داده های حاصل از کاربرد این دستگاه ها را آموزش می دهد.آمار زیستی، روش های مطالعات آماری و آزمون های آماری مختلف و نحوه اجرای آنها در نرم افزارهای مختلف را آموزش می دهد.
همانند سایر رشته ها، در رشته داروسازی هم واحد درسی زبان تخصصی، جهت ارتقای قدرت فهم متون تخصصی داروسازی و اخلاق حرفه ای برای یادگیری اصول کلی اخلاقی در این حرفه، ارائه می شود.
جمعیت و تنظیم خانواده جزء دروس عمومی است. واحد مواد خوراکی و رژیم درمانی، جهت یادگیری کلیات مربوط به هرم غذایی و نیازهای تغذیه ای بیماران تدریس می شود. فراورده های بیولوژیک، معرفی واکسن ها و پادتن هاست. مدیریت، مدیریت خرید، فروش و واردات و صادرات فراورده های داروییست. واژه شناسی، یادگیری معادل های انگلیسی اصطلاحات رایج در داروسازیست.
از ترم هفتم، آموزش دارو درمانی یا همان فارماکوتراپی آغاز می شود که این علم، همه اطلاعات مورد نیاز برای تجویز یک دارو ؛ از جمله کاربرد دارو، زمان مصرف، عوارض جانبی، دوز لازم در هر بیماری، موارد منع مصرف و … را در اختیار دانشجو قرار می دهد.
بیوتکنولوژی ، از دروسی است که محتوای آن، بسیار به روز بوده و از روش های جدید برای ساخت داروها با استفاده از موجودات زنده و همچنین ساخت لوازم درمانی به کمک موجودات زنده، مطالبی را ارائه می دهد.
در ترم هشتم، آموزش شیمی داروئی آغاز می شود که بررسی نحوه اثر داروها بر بدن با توجه به ساختار شیمیایی آنهاست. همچنین کارآموزی در عرصه داروخانه، از ترم هشتم آغاز می شود که در حقیقت، شروع ایستادن دانشجو پشت گیشه داروخانه جهت آموختن فنون لازم جهت کار به عنوان مسئول فنی داروخانه است.
سم شناسی (نظری و عملی) و کنترل مسمومیت ، همانطور که از اسم آنها مشخص است، آشنایی با انواع سموم از جمله سموم شیمیایی و بیولوژیک به کار رفته در جنگ ها، سموم به کار رفته در کشاورزی و … و نحوه درمان افراد مسموم است.
کشت سلولی نحوه کشت سلولهای زنده جهت انجام آزمایشات و تحقیقات پزشکی و کنترل میکروبی، روش های آزمایشگاهی کنترل مواد دارویی و غذایی از جهت آلودگی های میکروبی است.
فراورده های آرایشی نیز به نحوه ساخت ترکیبات موضعی که اغلب با اهداف زیبایی یا بهداشتی به کار می روند می پردازد.
شروع کار پایان نامه از ترم نهم است که دانشجو بایستی بر اساس علاقه خود، استاد راهنما و موضوع مورد نظر را انتخاب کرده و پس از مطالعه و جستجو در مقالات در زمینه موضوع انتخابی، پروپوزال خود را بنویسد که تایید شدن پروپوزال، مساوی با گذراندن واحد پایان نامه۱ است. اقدامات لازم جهت نوشتن پایان نامه، پس از ثبت پروپوزال، ادامه می یابد و ثبت نمره پایان نامه۳، پس از دفاع دانشجو از پایان نامه خود انجام می گیرد که کسب موافقت برای دفاع، نیازمند گذرانیده شدن همه واحدهای درسی در این رشته است.
در ترم دهم، دانشجو می بایست از بین کارآموزی صنعت و کارآموزی داروخانه بیمارستانی، یکی را انتخاب کند که همانطور که از اسامی آنها مشخص است؛ کارآموزی صنعت، آموزش کار در کارخانه ها و کارآموزی بیمارستانی آموزش کار در داروخانه های بیمارستانی است. همچنین در این ترم، دانشجو بایستی از بین واحدهای اختیاری از جمله داروسازی بیمارستانی، آزمایشگاه کنترل میکروبی و قوانین و مقررات دارویی یکی را انتخاب کند که بهتر است انتخاب وی، متناسب با موضوع پایان نامه باشد.
بیوفارماسی به بررسی اثرات بدن بر دارو و فرایندهای طی شده توسط دارو از زمان ورود به بدن تا زمان رسیدن به محل اثر خود در بدن می پردازد که این بررسی ها به شکل دقیق و با انجام محاسبات و رسم نمودارهای خاص، صورت می گیرد.
ترم یازدهم نیز، گذراندن دوره های کارورزی در عرصه صنعت و بیمارستان است که به شکل حضوری در کارخانه های داروسازی و بخش های مختلف بیمارستانهای دانشگاهی و با هدف کسب تجربیات لازم برای کار در این محیط ها صورت می گیرد.
همچنین کارآموزی داروخانه شهری نیز در این ترم، ارائه می شود که هدف آن کسب تجربیات مورد نیاز برای کار در داروخانه های شهری است.
پس از طی این دوره ۵ سال و نیمه ، دفاع از پایان نامه و انجام مراحل لازم برای فراغت از تحصیل، می بایست جهت دریافت کارت نظام پزشکی اقدام کرد.
فارغ التحصیلان این رشته نیز همانند سایر فارغ التحصیلان گروه پزشکی، موظف به انجام خدمت دو ساله در ازای سالهای تحصیل خود در دوره عمومی داروسازی هستند که شامل کار در داروخانه های وابسته به دولت، بخش های دانشگاهی نظیر آزمایشگاه ها، سازمان غذا و دارو و یا کارخانه ها و شرکت های داروسازی است.
فارغ التحصیلان مذکر، می توانند بین گذراندن دوره طرح یا خدمت سربازی یکی را انتخاب کنند.
داروسازی، دارای رشته های متعددی در دوره تخصص است که اسامی آنها در زیر آورده شده است :
آزمون تخصص این رشته هر سال یکبار به شکل کشوری و با منابع مشخص، برگزار می شود که کسب نمره لازم برای هر یک از این رشته ها در این آزمون و همچنین قبولی در مصاحبه دانشگاهی، از ضروریات پذیرش جهت گذراندن دوره تخصص است.
پس از گذراندن دوره طرح عمومی، فرد مطابق با محل گذراندن طرح، امتیاز مشخصی را جهت احداث داروخانه کسب می کند که این امتیاز مشخص کننده محدوده جغرافیایی است که مجاز به احداث داروخانه در آن منطقه است. گذراندن طرح در مناطق محروم و گذراندن دوره تخصص از عوامل افزایش امتیاز این پروانه است. بعلاوه از زمان فارغ التحصیلی، هر سال امتیاز مشخصی به امتیاز قبلی فرد افزوده می شود.
- اجازه کار در داروخانه در دوران تحصیل
- درآمدزایی با در دست داشتن مجوز داروخانه بدون نیاز به حضور در داروخانه
- طول دوره تحصیلی کوتاه
- ارتباط کمتر با بیمار نسبت به دیگر رشته های درمانی
- گستره وسیع شغلی
دروس سخت و جذابیت کمتر
عدم تناسب آموخته ها با آنچه در محل کار انجام می شود